Μπέμε, Γιάκομπ

(Jakob Boehme, 1575 – 1624). Γερμανός φιλόσοφος. Καταγόταν από αγροτική οικογένεια. Είχε ροπή προς τη μυστικοπάθεια και τη φιλοσοφική διανόηση και γι’ αυτό μελετούσε διάφορα συγγράμματα που αναφέρονταν στη φυσική φιλοσοφία του Βάιγκελ, Σβέγκφελντ κ.ά. Υπό την επίδρασή τους άρχισε να διαμορφώνει και ο ίδιος μια ιδιότυπη και μυστικοπαθή προσωπικότητα. Το 1612 κυκλοφόρησε το πρώτο του σύγγραμμα, την Ανατέλλουσα αυγή, με το οποίο έγινε πολύ γνωστός, εξαιτίας της αντίδρασης των κύκλων του ορθόδοξου λουθηρανισμού. Αργότερα, και για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, σιώπησε, και όταν άρχισε και πάλι την κυκλοφορία σειράς θεοσοφικών έργων, διώχτηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του (Γκέρλιτς), στην οποία γύρισε μετά την αθώωσή του σε δίκη που έγινε στη Δρέσδη. Το μυστικοπαθές περιεχόμενο των έργων του συγκινούσε τους κύκλους εκείνους, που δεν τους ικανοποιούσε η διδασκαλία της λουθηρανικής εκκλησίας και έρεπαν προς τις αιρέσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο τέλος του 17ου αι. ο Γκέχτελ κυκλοφόρησε σε νέα έκδοση τα συγγράμματα του Μ. και στήριξε πάνω στη διδασκαλία του μία νέα αίρεση της οποίας ήταν ιδρυτής. Τον 19o αι. ανανεώθηκε το ενδιαφέρον για τις απόψεις του Μ., όχι όμως των θρησκευτικών αλλά των φιλοσοφικών. Ο Σέλιγκ και ο Χέγκελ αναγνώρισαν στη φαντασιώδη διανόηση του Μ. τις βασικές ιδέες των δικών τους συστημάτων, δηλαδή την αναγκαιότητα ως όρο και προϋπόθεση κάθε κίνησης. Αν και ο Μ. αναζητούσε να συμβιβάσει τον πανθεϊσμό με τη διαρχία, ουσιαστικά ήταν φυσιοκρατικός και πανθεϊστής. Όπως οι γνωστικοί και οι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι, προσπαθούσε να ταυτίσει τον Θεό με τη Φύση. Είναι φανερό όμως ότι η μυστικοπάθειά του δεν ήταν παρά αναβίωση της φυσιοκρατικής μυστικοπάθειας των αρχαίων χρόνων.